Yeşil Peri Gecesi

Bu yıl okuduğum romanlar içinde beni en çok etkileyen, hayranlık uyandıran diliyle ağzımda nefis bir edebiyat tadı bırakan kitap oldu Yeşil Peri Gecesi. Hakkında bir şeyler yazmayı on gündür erteleyip duruyorum, çünkü açıkçası, "bayıldım, mutlaka okuyun" dışında ne yazabilirim, bilmiyorum. Konusunu anlatmayı hiç istemiyorum, roman zamansal olarak düz bir çizgide ilerlemediği, 2000'lerden 1980'lere, sonra 90'lara, sonra yine 80'lere atlayıp sıçraya sıçraya gittiği için, konuya dair verebileceğim en zararsız görünen ipucu bile okuma keyfinizi kaçıracakmış gibi geliyor -zira ben arka kapak yazısını okuduktan sonra, bolca dudak bükerek başlamıştım bu kitabı okumaya, ki bu kadar yanılabilirmişim. İsmi bile bir garip gelmişti, ancak sabırla birkaç yüz sayfa okuduktan sonra öğrendiğime göre yeşil peri absent demekmiş, bir nevi 'absent gecesi' gecesi anlamına geliyormuş bu başlık da. Bunu öğrendikten sonra o küçümsediğim başlık birden acayip havalı bir kitap adına dönüştü gözümde. Bir de Ayfer Tunç'u daha önce hiç okumamış olmamın getirdiği kayıtsızlık vardı Yeşil Peri Gecesi'ne başlarken. Oysa kitap biter bitmez koşarak Tunç'un diğer iki romanını bulup başucuma koydum, hatta utanmasam şimdiden kendisini en sevdiğim yazarların arasında sayacağım.

Çok bildik, popüler edebiyatta ve magazinde sık sık işlenen, bana biraz fazla arabeskçe gelen bir konuyu alıp, asla beklemediğim bir açıdan işlemiş, popüler kültürü zehir zemberek eleştirmek için popüler kültürün kendisini bir silah olarak kullanmış Ayfer Tunç. Romanın kahramanı, ismi hiç geçmeyen anlatıcı kadın, Tunç'un ilk romanı Kapak Kızı'nda doğmuş aslında, fakat daha çok nesnesiymiş Kapak Kızı'nın, hakkında bolca konuşturuyor, sayesinde pek çok yüzleşme gerçekleşiyor, ama kendisi hiç ortaya çıkmıyormuş -orada belliymiş ismi; Şebnem, fakat ben bu bilgiden bihaber halde okuduğum için Yeşil Peri Gecesi'ni, bu isim kafamda yarattığım kadına çok uzak, çok yabancı geldi. Kapak Kızı'nın ana karakterlerinden biri de var Yeşil Peri Gecesi'nde, sonlara doğru çıkıyor, hatta Kapak Kızı'nın geçtiği tren yolculuklu geceye bir gönderme yapıyor. (Tabii bu bilgilerin üzerine Kapak Kızı bir an önce yenilip yutulmaz mı? Yutulur.) Ancak Yeşil Peri Gecesi bir devam romanı sayılmaz, Kapak Kızı'nı okumamış olmak bu romanı okuma deneyiminden bir şeyler eksiltmiyor (diye umuyorum tabii ki), zaten yazara göre birbirini bütünleyen, ama tekil de okunabilen iki romanmış bunlar.

Yeşil Peri Gecesi bolca Edip Cansever ve Cemal Süreya alıntılarıyla dolu, yol sıklıkla şiirlere düşmüş ve o duruma/kişiye cuk oturan dizeler bulunmuş (zihnimde hâlâ "Gökyüzü gibi bir şey çocukluk, hiçbir yere gitmiyor" mısrası dönüp duruyor). Ahlaki çürüme, toplumsal ikiyüzlülük, tüketim kültürünün bireyler üzerindeki etkileri, "tutunamayan" köşe dönmeciler, küçük burjuva cumhuriyet elitleri, mutsuz bir toplumun mutsuz insanları bundan daha sağlam bir dramatik yapıda anlatılabilinir miydi, bilemiyorum. Yeşil Peri Gecesi, kuşkusuz, bu yılın en iyi romanlarından.

Bir de minik alıntıyla bitireyim yazıyı. Bir edebiyat şöleni denilebilecek bu romandan yapılabilecek en tuhaf alıntılardan biri bu, biliyorum, ama çok hoşuma gitti her nedense. 378. sayfadan:

Saate baktım. Eve geleli üç saatten fazla olmuş. Üçüncü mesajın tam sırası.
"Başka türlü olamazmıydı?"
Soru eki mi bitişik olmalı. Ayrı yazarsam gözüne batar. Scotland Yard'da filan mesleki görgü bilgi artırma kurslarına katılmış, kendisine lazım olan İngilizceyi iyi kötü kıvırmıştır Uluçmüdürüm. Ama Türkçesi zayıftır. Hem köküne kadar milliyetçidir bunlar, hem kendi dillerini bilmezler. Ayrı yazarsam cümlede bir tuhaflık olduğu hissine kapılır. Anlam yerini bulmayabilir. Eğer dilbilgisi sağlamsa (değildir ya) hoşlanmaz. Bu türden iktidarlı ilişkilerde kadınca marifetlerin dışında, kadının erkekten daha iyi bildiği bir şey olmamalıdır. Olsa bile kadın asla belli etmemelidir. İktidar her yerdedir, her andadır. Sözcüğün içinde, anlamın kenarında, doğasında, dilbilgisinin ayrıntısındadır.